Sarkastyczny dramat „Matka", scen. Stanisław Ignacy Witkiewicz, reż. Waldemar Zawodziński wystawiony w Teatrze Polonia w Warszawie, który miałam przyjemność obejrzeć 20.07.2025 r. skupił wielu widzów ciekawych aranżacji i interpretacji aktorskiej.

Pierwotnie moje zainteresowanie sztuką było wywołane zaciekawieniem postacią Scenarzysty, Jego licznymi talentami, bogatą twórczością i motywem teatru do prezentacji tak dawnej sztuki.

Zaznaczmy, iż w bieżącym roku obchodzimy 140 rocznicę urodzin Stanisława Ignacego Witkiewicza (1885– 1939).

Parodia przeplatająca się ze zgryźliwym humorem i groteskowymi dialogami prezentuje dramat małżeństwa i rodziny w czasach manifestujących się politycznych idei bolszewicko-komunistycznych i rewolucyjno-demokratycznych.

Silna osobowość głównej bohaterki, baronówny von Obrock – matki, Janiny Węgorzewskiej (Krystyna Janda) – sprawia, iż słabsza psychicznie i niesamodzielna męska część rodziny zmierza równią pochyłą ku upadkowi rodziny w jej wymiarze: ekonomicznym, społecznym, moralnym.

Realność akcji, nacechowana cynizmem, sarkazmem, toksycznym uczuciem, wyolbrzymianiem zdarzeń i wyrażanych ocen i opinii uwidacznia niedojrzałość każdego z bohaterów sztuki, różne formy ukrywania i tuszowania niechlubnych zdarzeń, a w szczególności przerzucania się odpowiedzialnością, chęcią łatwego życia na cudzy koszt.

Dorosły syn, 30 l., – Leon Węgorzewski (Tomasz Tyndyk) – dotkliwie odczuwający wieloletni brak ojca plebejusza, stolarza straconego na szubienicy Wojciecha (Alberta) Węgorzewskiego (Bartosz Waga), unika usamodzielnienia się, podjęcia przyzwoitej pracy zarobkowej zamiast stać się utrzymankiem Lucyny Beer (Katarzyna Gniewkowska), utrzymanie domu, matki i siebie – a z czasem także narzeczonej Zofii Plejtus (Agnieszka Skrzypczak) – składa na barki owdowiałej matki, oddaje się myśleniu i tworzeniu idei dążącej do zapewnienia szczęścia ludzkości.

W efekcie tego międzypokoleniowego związania, uzależnień i pracoholizmu matka przypłaca to utratą wzroku i przedwczesną śmiercią. Czy Janina pozostawia Leona niezdolnego do podjęcia samodzielnego i odpowiedzialnego życia? Czy syn poradzi sobie z poczuciem osamotnienia po jej odejściu i odetnie łączącą go z matką pępowinę hamującą podjęcie dorosłości jednostki? – te kwestie, w myśl idei Autora scenariusza, pozostawiam do odkrycia w dramacie lub swobodnego kreowania przez Czytelnika finału własnej sztuki w sensie określonym tylko wewnętrzną, czystą sceniczną konstrukcją.

Psychologiczne dialogi, przykre i złośliwe riposty, karykaturalna, wyolbrzymiona i zdeformowana ironia poglądów i utopijnych pojęć i idei. W tej burzy emocji, wzajemnych oskarżeń i plątaninie zwierzeń pomieszanych z alkoholowym bełkotem i narkotykowym odurzeniem doskonale stawali się i odnajdywali aktorzy. Mistrzowska gra! Scena i kostiumy przeważnie czarno-białe, skromne, poza nielicznymi rekwizytami ręcznych robótek, ale jednoznaczne i wymowne jak przewidział pomysłodawca.

W trakcie oglądania sztuki nasunęła mi się refleksja, iż po 101 latach od powstania sztuki współczesne pokolenia także wychowywane są przez silne matki, bez (lub nieobecnych) ojców, przechodzą fazę buntu i ulegając zewnętrznym manipulacjom krytykują i odcinają się od tradycyjnych rodzimych wartości w czasach globalnej rewolucji kulturowej, cywilizacyjnej promującej utopijną ideologię neomarksistowską.

Scenariusz dramatu „Matka: niesmaczna sztuka w 2 aktach z epilogiem. Poświęcona Mieczysławowi Szpakiewiczowi" Stanisława Ignacego Witkiewicza powstał w 1924 r. Rękopis dzieła znajdujący się w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie, sygn. Rps 6238 IV, został zdigitalizowany i udostępniony Czytelnikom w NBC Polona.pl (http://polona.pl/preview/8e4d9b9f-0125-47b1-816e-61e61fe0c373). Maszynopis z archiwum Autora zdeponowany w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Wrocławiu, sygn. 12463/II, po zdigitalizowaniu udostępniono w Dolnośląskiej Bibliotece Cyfrowej, (https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=11283). Prapremiera sztuki miała miejsce w Krakowie w 1964 roku.

Ciekawa byłam samej aranżacji. Po porównaniu oryginału scenariusza ze sztuką w aranżacji dopatrzyłam się drobnej zmiany w Akcie II i dużego skrócenia Aktu III Epilogowatego. Spektakl trwał 85 minut, bez przerwy. Premiera w Teatrze Polonia w Warszawie odbyła się w dn. 06.06.2025 r. Warto zobaczyć tę sztukę i pozwolić sobie na własną interpretację scenicznego finału.

Joanna Okarma
Dziennik Teatralny Warszawa
28 lipca 2025

---

Dodatkowe informacje